نفقه فرزند
نفقه فرزندان و تدمین هزینه های زندگی و نیازهای آنان از مهم ترین وظایف سرپرست کودک می باشد. قانون مدنی در تعریف نفقه مقرر می‌دارد: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض». این تعریف مختص نفقه همسر می باشد اما نفقه فرزندان تفاوت هایی دارد که به آنها اشاره خواهیم نمود.
وظیفه پرداخت نفقه فرزندان اصولا برعهده پدر خانواده است اما به ترتیب اولویت مشخص شده در ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی این تکلیف ممکن است ب هافراد دیگری نیز تحمیل شود. این ماده مقرر می دارد:
«نفقه اولاد برعهده پدر است پس ازفوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق بعهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب درصورت نبودن پدرواجدادپدری و یا عدم قدرت آنها نفقه برعهده مادراست. هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری وجدات پدری واجب النفقه است و اگ چند نفر از اجدادوجدات مزبور ازحیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند».
تعریف قانونی نفقه
همان گونه که می‌دانیم یکی از مهم‌ترین وظایفی که پس از تشکیل خانواده بر ذمه مرد قرار داشته و مکلف به ایفاء آن بوده، پرداخت نفقه می‌باشد. که خود به دو دسته ی نفقه زوجه و نفقه اقارب تقسیم میگردد.
نفقه در لغت به معنی هزینه، خرج و مخارج هر روزه و به طور کلی خرجی آمده است. قانون مدنی نیزدر ماده ۱۱۹۹ در بحث الزام به انفاق نفقه ی اولاد را بر عهده پدر قرار داده و سپس در ماده ۱۲۰۴ اقدام به تعریف آن در قالب تمثیل پرداخته و آن را عبارت دانسته از ” مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت و با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.
یعنی برای تشخیص میزان نفقه فرزندان به میزان درآمد شخصی که نفقه را پرداخت می کند توجه می شود و متانسب با میزان تمکن مالی او نفقه تعیین می شود اما در تعیین میزان نفقه زوجه صرفا به نیازهای متعارف زن توجه شده و با در نظر گرفتن وضعیت زن اقدام به تعیین میزان نفقه می کنند. پس در عیین میزان نفقه همسر وضعیت مالی مرد اهمیتی ندارد.
تعیین میزان نفقه فرزند
همان گونه که در بحث تعریف نفقه به آن پرداخته شد قانون گذار در رابطه با مبلغ نفقه ساکت و تنها به صورت تمثیلی مواردی را که مشمول نفقه فرزند میگردند را نام برده است.
لذا در بحث مبلغ نفقه فرزند، باید بدانیم که مبلغ دقیق وجود ندارد ولکن با در نظر گرفتن کلیه شرایط و اوضاع و احوال جامعه و نیازهای عرفی فرزند، توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین میگردد که در این راستا علاوه برنیازهای عرفی جامعه که در برآورد مبلغ نفقه، مورد لحاظ قرار می گیرد، استطاعت منفق نیز مد نظر است.
فی الواقع خلاف نفقه زوجه که منوط به استتطاعت زوج نیست در بحث نفقه فرزند، کارشناس دادگاه مورد نظر، وضعیت استطاعت مالی و میزان درآمدمنفق(پدر) را در نظر گرفته و همچنین با در نظر گرفتن سن و مقطع تحصیلی فرزند مبلغی را به عنوان نفقه برآورد می نماید.
نفقه فرزند پسر و دختر و وضعیت نفقه دختران پس از طلاق
در خصوص میزان و شرایط نفقه با توجه به اطلاق کلمه اولاد در ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نمی‌توان تبعیضی بین فرزند پسر و دختر ایجاد نمود و همان گونه که گفته شد میزان آن با توجه به شرایط اجتماعی آن ها و استطاعت منفق برآورد میگردد.
لکن در خصوص اینکه دختر و پسر هرکدام تا چه سنی امکان دریافت نفقه را خواهند داشت باید اذعان داشت طبق رویه به طور کلی پسران تا زمانی که شغلی ندارند و دختران تا زمانی که ازدواج نکرده و در خانه پدری هستند مستحق دریافت نفقه می باشند. لکن در صورتی که دختری ازدواج نموده و پس از مدتی اقدام به طلاق نماید تکلیف نفقه از عهده پدر ساقط میگردد.
چگونگی مطالبه نفقه فرزند
در خصوص نحوه مطالبه نفقه فرزندان ۲ حالت متصور می‌باشد:
۱-طرح دعوا به صورت مستقل توسط خود فرزند
که در این صورت لازم است فرزند بالغ و رشید باشد. بدیهی است که دربحث نفقه که یکی از بارز ترین مصادیق حقوق مالی می‌باشد، رشید بودن و فی الواقع سفیه نبودن فرزند، ملاک عمل خواهد بود. لذا باید دانست که تنها بالغ بودن فرزند(دختر بالای ۹ و پسر بالای ۱۵ سال) کافی نخواهد بود.
۲- طرح دعوا توسط مادر
در صورتی که طفل تحت حضانت و سرپرستی مادر باشد: در این مورد از آنجایی که حضانت طفل با مادر است مادر می‌تواند به طرفیت منفق(پدر یا جد پدری) به نمایندگی از فرزند خود طرح دعوا نماید.
وکیل متخصص نفقه
مشاوره حقوقی خانواده با وکلای پایه یک دادگستری که در موضوعات حقوق خانواده تسلط کافی دارند، باعث جلوگیری از اتلاف وقت در دادسراها و دادگاه‌ها می‌شود. عدم تنظیم صحیح دادخواست و تشخیص مرجع صالح جهت رسیدگی به موضوع پرونده ممکن است ماه‌ها باعث سردرگمی مراجعین به دادگستری باشد.
گروه وکلای موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم با تشکیل دپارتمان تخصصی حقوق خانواده آماده ارائه مشاوره حقوقی مطمئن در زمینه های تخصصی حقوق خانواده، اعم از خواستگاری، نامزدی، طلاق توافقی، داوری در دعاوی خانواده، حقوق مالی زوجه و حضانت فرزندان، نفقه، در خدمت عزیزان می‌باشد.
چگونگی مطالبه نفقه فرزند
۱_طرح دعوا به صورت مستقل توسط فرزند
دربحث نفقه که یکی از بارزترین مصادیق حقوق مالی می‌باشد، رشید بودن و فی الواقع سفیه نبودن فرزند، ملاک عمل خواهد بود. باید دانست که تنها بالغ بودن فرزند (دختر بالای ۹ و پسر بالای ۱۵ سال) کافی نخواهد بود.
رشید بودن نیز لازمه عمل می‌باشدکه در این خصوص نظر به تعارض شدید ماده ۱۲۱۰ و تبصره ۲ از همان ماده که از یک سو تنها رسیدن به سن بلوغ را برای رشید دانستن نیز کافی دانسته و از سوی دیگر تبصره همان ماده، دخل و تصرف در اموال طفلی که بالغ شده را منوط به اثبات رشد اونموده است.
در نهایت رأی وحدت رویه که نتوانست این تعارض فاحش را حل نماید. در هر صورت ،دادگاه ها طبق رویه قبل، سن ۱۸ سال را سن رشد دانسته و تا قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی علی رغم اینکه طفل به سن بلوغ نیز رسیده باشد(۹و ۱۵ سال) حق طرح دعاوی مالی را مستقلا نخواهد داشت مگر اینکه حکم رشد بگیرد.
در نتیجه فرزند دختر و پسر تنها در ۲ صورت می‌توانند دعوای الزام پدر یا جد پدری را به پرداخت نفقه به صورت مستقل مطرح نمایند : یا به سن ۱۸ سال تمام رسیده باشند یا حکم رشد از دادگاه أخذ نموده باشند.
۲_ طرح دعوا توسط مادر
در صورتی که طفل تحت حضانت و سرپرستی مادر باشد در این مورد از آنجایی که حضانت طفل با مادر است مادر می‌تواند به طرفیت منفق(پدر یا جد پدری) به نمایندگی از فرزند خود طرح دعوا نماید.
