تعریف اقامتگاه
در تعریف اقامتگاه باید گفت که اقامتگاه مکانی است که در آن مرکز مهم امور باشد یا اینکه قانون آن را مرکز امور مهم دانسته باشد حال چه درآن مکان سکونت داشته باشد چه سکونت نداشته باشد.
بنابراین چنانچه شخصی محل سکونتش در همدان بوده اما مرکز امور مهم او تهران باشد، محاکم تهران را محل اقامت او می‌دانند.
مهم اینکه اقامتگاه شخص حقوقی با شخص حقیقی متفاوت است.
ماده قانونی اقامتگاه حقیقی
ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی
اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز مهم امور او اقامتگاه محسوب می‌شود اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.
ماده قانونی اقامتگاه حقوقی
ماده۵۹۰ قانون تجارت:
اقامتگاه شخص حقوقی ، همان محل اداره امور آن است. محل اداره شخص حقوقی نیز به جایی گفته می‌شود که محل تشکیل جلسات مجمع عمومی، مجمع فوق العاده و همچنین، جلسات هیات مدیره است.
همچین اصولا، مکاتبات، ابلاغ‌ها، اخطاریه‌ها، دعاوی و شکایات از سوی سایر اشخاص، سازمان‌ها و مراجع قانونی و قضایی در محل اداره شخص حقوقی ارسال و دریافت می‌شود.
انواع اقامتگاه قانونی
هر فردی می‌تواند اقامتگاهی را به اختیار و اراده خود برگزیند و یا اینکه در قراردادهای منعقد شده خصوصی و اوراق دادرسی مکانی را تحت عنوان اقامتگاه خود معرفی کند اما گاهی اوقات افراد در شرایطی خاص اقامتگاه بر آنها تحمیل می‌شود و مانند سایرین در انتخب اقامتگاه آزاد نیست.
مطابق قانون اقامتگاه بر سه قسم است:
۱-اقامتگاه اختیاری یا ارادی
۲-اقامتگاه اجباری
۳-اقامتگاه انتخابی یا قراردادی
که به اختصار به توضیح هر یک می‌پردازیم :
اقامتگاه ارادی یا اختیاری
مطابق اصل سی و سوم قانون اساسی هرشخصی می‌تواند برای سکونت یا امورمهم خود اقامتگاهی برگزید.
مطابق این اصل نمی‌توان مانع هیچکس برای اقامت در محلی شد ویا اینکه اشخاص را مجبور به اقامت در محلی کرد . افراد در انتخاب محل آزاد هستند و می‌توانند هر محلی را برای اقامت خود انتخاب کنند.
مهم اینکه همانطور که در ماده ۱۰۰۲ ق م گفته شد محل امور مهم از محل سکونت متفاوت است و اقامتگاه افراد محل امور مهم آنها محسوب می‌شود.
* نکته مهم*
هرشخص می‌تواند فقط یک اقامتگاه اختیاری داشته باشد.
اقامتگاه اجباری
در اقامتگاه اجباری بطور استثنایی قانون بر خلاف اصل حاکمیت اراده برای شخص یا اشخاصی مکانی را به عنوان اقامتگاه درنظر می‌گیرد. این اجبار می‌تواند به دلیل وابستگی فرد به افراد دیگر یا به دلیل مشاغل و مقام آنها باشد.
در مواد ۱۰۰۵ تا ۱۰۰۹ به افراد دارای اقامتگاه اجباری پرداخته که به اختصار به توضیح آن می‌پردازیم:
زن شوهردار
مطابق ماده ۱۰۰۵ قانون مدنی اقامتگاه خانم همان اقامتگاه همسر او است زیرا که معمولا خانم همراه همسرش در مکانی مشخص زندگی می‌کند ومرکز امور مهم او نیز همانجاست.به مثال زیر توجه کنید:
اگر مرد و زنی در شهر تهران ساکن باشند اما فعالیت مرد در شهر قم باشد بنابراین اقامتگاه مرد شهر قم می‌باشد اما به دلیل اینکه زن با اجازه همسر خود در شهر تهران سکونت دارد پس اقامتگاه زن شهرتهرن است.
سوال: در چه شرایطی زن می‌تواند اقامتگاه مستقل داشته باشد؟
چنانچه زوج اقامتگاه معلومی نداشته باشد و یا زمانی که زوجه به اذن زوج یا اینکه از دادگاه مجوز بگیرد می‌تواند اقامتگاه مستقلی از زوج داشته باشد.
*نکته مهم*
۱- اقامتگاه زن قبل از ازدواجش در صورتی که در خانه پدرش سکونت کند همان خانه پدری اوست زیرا که مرکز امور مهم او در آنجا می‌باشد.
۲- اقامتگاه زن ناشزه همان اقامتگاه همسر او است.
۳- زمانی که زوج محجور باشد اقامتگاه زوجه مرکز امور مهم بشمار می‌رود حالا چنانچه زوجه محجور باشد اقامتگاه او اقامتگاه ولی یا قیم اوست نه همسرش (زوج)
محجور
محجور ب فردی گفته می‌شود که به دلیل صغر سن (کم بودن سن) و یا نقصان در قوای دماغی نمی‌تواند تصرف کامل و آزادانه در اموال ودارایی و امور حقوقی و قانونی خود داشته باشد.
مطابق ماده ۱۰۰۶ قانون مدنی اقامتگاه افراد محجور اقامتگاه ولی یا قیم آنها بشمار می‌رود پس اقامتگاه مجنون همان اقامتگاه قیم او است و برای کودکی که به سن بلوغ و رشد نرسیده برای تعیین اقامتگاه ، اقامتگاه پدر او را درنظر می‌گیرند و چنانچه پدر یا جد پدری نداشته باشد همان اقامتگاه فردی را در نظر می‌گیرند که دادگاه برای رسیدگی به امور او تعیین کرده است یا به عبارتی قیم اوست.
مامورین دولتی
مطابق ماده ۱۰۰۷ قانون مدنی : اقامتگاه مامورین دولتی محلی است که در آنجا ماموریت ثابت دارند.
بنابراین ماموریت های موقتی مامورین محلی برای تعیین اقامتگاه آنها نیست و فقط محل ثابت آنها در نظر گرفته می‌شود.تغییر اقامتگاه آنها صرفا زمانی لحاظ می‌شود که مطابق حکم کارگزینی به محل دیگری بطور دائم منتقل شوند.
افراد نظامی
مطابق ماده ۱۰۰۸ قانون مدنی : اقامتگاه افراد نظامی که در ساخلو هستند محل ساخلو آنهاست .
(ساخلو در لغت به معنای پادگان است.)
ماده فوق شامل حال سربازانی است که در پادگان خوابگاه یا منزل دارند و محل سکونت آنها آنجاست. سربازانی که بعد از انجام وظیفه به منزل خود بازمیگردند شامل این ماده نمی‌شوند.
خدمه
مطابق۱۰۰۹ قانون مدنی : اگر اشخاص کبیر که معمولا نزد دیگری کار یا خدمت می‌کنند در منزل کارفرما یا مخدوم خود سکونت داشته باشند اقامتگاه آنها همان اقامتگاه کارفرما یا مخدوم آنها خواهد بود.
اقامتگاه انتخابی یا قراردادی
گاهی طرفین معامله با یکدیگر توافق می‌کنند که برای اجرایی کردن تعهدات معامله و علاوه بر آن برای ابلاغ اوراق مربوط به معامله محلی را بعنوان اقامتگاه (انتخابی) تعیین کنند.
در صورت طرح دعوی در مورد معامله خواهان باید به دادگاه صالح اقامتگاه انتخابی رجوع کند.
موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم با سابقه درخشان و دراختیار داشتن وکلای متخصص در تمامی زمینه‌های حقوقی و کیفری و همچنین ورود به پرونده‌های متعدد همواره می‌تواند به شما عزیزان از طریق مشاوره یا قبول وکالت خدمت رسانی نماید.
درصورت نیاز به مشاوره با وکیل متخصص در حوزه موضوع پرونده خود با شماره پنج رقمی ما ۵۴۷۶۴ تماس بگیرید تا کارشناسان و مشاوران حقوقی مجموعه شما را راهنمایی نمایند.
سوالات متداول
اقامتگاه حقیقی چیست؟
اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز مهم امور او اقامتگاه محسوب می‌شود اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.
اقامتگاه اجباری برای چه کسانی است؟
زن شوهردار
محجورین
مامورین دولتی
خدمه
افراد نظامی
اقامتگاه زن ناشزه کجا محسوب می‌شود؟
همان اقامتگاه همسرش است.
