قرابت به چه معناست؟

قرابت

قرابت در معنای اولیه به معنای نزدیکان، خویشاوندان و خویشی می باشد به عبارت دیگر قرابت به رابطه خویشاوندی، اعم از خونی یا سببی به علت نکاح یا رضاع گفته می‌شود و ابتدایی ترین واحد اولیه اجتماع پس از فرد، خانواده بوده که مجموعه‌ای متشکل از اشخاص حقیقی است.

هر یک از افراد از طریق رابطه‌ای که اصطلاحا قرابت یا خویشاوندی نامیده می شود با افراد دیگر اجتماع پیوند و نزدیکی دارد. قرابت از نسب (قرابت نسبی) یا نکاح (قرابت سببی) و یا رضاع (قرابت رضاعی) حاصل می شود.

قرابت سببی رابطه‌ای است که دو شخص را مستقیما (مانند والدین یا اولاد) یا با واسطه شخص یا اشخاص دیگر (مانند رابطه برادر با خواهر) پیوند می‌دهد.

قانون مدنی با تطابق بر فقه اسلامی قرابت را به سه دسته تقسیم کرده است :

• قرابت سببی از طریق ازدواج بین دو نفر که ممکن است با یکدیگر رابطه نسبی نداشته باشند نتیجه می شود.
• قرابت رضاعی عبارت از خویشاوندی بین دو نفر در اثر شیر خوردن یکی از دیگری و یا شیر خوردن دو نفر از یک نفر حاصل می شود.
• قرابت بین فرد با والدین و اجداد یا اولاد را قرابت در خط مستقیم می‌نامند که ممکن است صعودی (فرزند با والدین و اجداد) یا نزولی (والدین یا اولاد و اولاد اولاد) باشد.

قرابت فرد با سایر افراد مانند برادر، خواهر ، عمو ، عمه ، خاله و غیره را قرابت در خط اطراف می گویند.

برای تعیین حقوق و تکالیف اقارب و یا موانع در پاره‌ای اعمال حقوقی نظیر الزام به انفاق ، قبول شهادت ، منع نکاح یا اقارب و غیره قرابت را به درجاتی تقسیم کرده‌اند و آثار حقوقی بر قرابت مشروع مترتب می‌گردد.

ماده ۱۰۳۱ قانون مدنی : قرابت بر دو قسم است قرابت نسبی و قرابت سببی.

ماده ۱۰۳۲ قانون مدنی : قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است :

طبقه اول- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.

‌طبقه دوم- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.

طبقه سوم- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها‌ در هر طبقه درجات قرب و بعد قرابت نسبی به عده نسل‌ها در آن طبقه معین می‌گردد.

مثلا در طبقه اول قرابت پدر و مادر با اولاد در درجه اول و نسبت‌ به اولاد اولاد در درجه دوم خواهد بود و این چنین در طبقه دوم قرابت برادر و خواهر و جد و جده در درجه اول از طبقه دوم و اولاد برادر و خواهر و جد و ‌پدر در درجه دوم از طبقه دوم خواهد بود و در طبقه سوم قرابت عمو و دائی و عمه و خاله در درجه اول از طبقه سوم و درجه اولاد آن‌ها در درجه دوم از‌ آن طبقه است.

در قانون مدنی انواع قرابت اعم است از قرابت نسبی ، قرابت سببی و قرابت رضاعی.

قرابت نَسَبی

یکی از اقسام قرابت، مطابق قانون مدنی قرابت نسبی است. همانطور که از نام آن پیداست، قرابت نسبی نوعی از قرابت یا خویشاوندی است که به موجب رابطه خونی و نَسَبی میان دو شخص ایجاد می شود. قانون مدنی در ماده ۱۰۳۲ قانون مدنی قرابت نسبی و طبقات آن را با تفصیل بیان کرده است.

به عنوان مثال ، رابطه پدر فرزندی از مصادیق مهم قرابت نسبی است. یا رابطه میان مادر و فرزند ، خواهر و برادر ، عمو و عمه و خاله و دایی. به هر حال، در خصوص شناسایی مصادیق خویشاوندان نسبی ملاک قرار می گیرد ، رابطه ای است که به واسطه تولد یا منتهی شدن دو نفر به یک نسل واحد به وجود می آید.

قرابت سَببی

یکی دیگر از انواع قرابت که در کنار قرابت نسبی از اهمیت فراوانی برخوردار است، قرابت سببی است. قرابت سببی نوعی از خویشاوندی است که به موجب ازدواج میان اشخاص پدید می آید.

یکی از مصادیق بارز قرابت سببی رابطه زن و شوهری است. به موجب ماده ۱۰۳۳ قانون مدنی هرکس که با دیگری ازدواج کند ، با تمام اقربای نسبی او قرابت سببی خواهد داشت. به عنوان مثال ، پدر و مادر زن یک مرد اقربای سببی آن مرد نیز محسوب می شوند.

قرابت رضاعی

بر اساس قانون مدنی یکی دیگر از اقسام قرابت ، قرابت رضاعی است . خویشاوندی رضاعی در صورتی بوجود می آید که یک طفل با شرایط معینی که در ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی مشخص شده اند از زنی به غیر مادر خود شیر بخورد که در این صورت قرابتی میان طفل و آن زن بوجود می آید که به آن قرابت رضاعی گفته می شود.

لذا یکسری از محدودیت هایی برای ازدواج ایجاد می شود که مطابق محدودیت های قرابت نسبی برای ازدواج است . یعنی همانطور که شخص نمی تواند با خواهر یا مادر خودش ازدواج کند، با خواهر و مادر رضاعی اش نیز نمی تواند ازدواج کند .

موارد ممنوعیت نکاح به دنبال قرابت سببی

کسانی که نکاح با آنان به موجب قرابت سببی ممنوع شده است، به سه دسته ذیل قابل تقسیم هستند :

کسانی که نکاح با آنان عینا ممنوع است، یعنی به محض ایجاد قرابت ، حرمت ابدی تحقق می‌یابد، مانند مادر زن . (ماده ۱۰۴۷ قانون مدنی) کسانی که نکاح آنان جمعا ممنوع است، یعنی نکاح بر فرض وجود و بقای قرابت ممنوع است، مانند خواهر زن . ( ماده ۱۰۴۸ قانون مدنی )

کسانی که نکاح آنان بدون اذن همسر ممنوع است ، مانند ازدواج با دختر برادر زن یا دختر خواهر زن . (ماده ۱۰۴۹ قانون مدنی)

در میان خویشان سببی توارث وجود ندارد و تنها زن و شوهر از هم ارث می‌برند.

همچنین بخوانید: ارث زوج و زوجه

شوهر مکلف به انفاق است و در برابر این تکلیف ریاست خانواده را نیز بر عهده دارد. بنابراین اقامتگاه ، تابعیت و گاه حتی نام خانوادگی او نیز بر زن تحمیل می‌شود. خویشاوندی سببی در برخی از موارد مانع ازدواج است، بر این اساس ، شخص نمی‌تواند با مادر زن خود ازدواج کرده یا زن سابق پدر خود را بگیرد.